توضیحات درباره کتاب
سخن ناشر
میتوانیم بگوییم فرانچایز در ایران ناشناخته است، حتی برای صاحبان کاروکسبهایی که پیشینهای طولانی و درخشان دارند. این در حالی است که سالهای طولانی است کشورهای پیشرفته در امریکا و اروپا، تجربهی این نوع از کاروکسبها را دارند.
به گفتهی آگاهان، بیش از 120 صنعت در مسیر بازار خود از فرانچایز استفاده میکنند. صنایعی نظیر اتومبیل، آموزش، مواد غذایی، سلامت و تناسب اندام، خدمات منزل، خدمات و محصولات خردهفروشیها، مسافرت و گردشگری از جملهی این صنایع هستند.
برای اطلاع بیشتر نگاهی داریم به بازیگران اصلی فرانچایز در سال 2017، و در پایان پیشبینیهایی خواهیم داشت از "فرانچایزهایی" که در سال 2018 از رونق بیشتری برخوردار میشوند.
برترینهای فرانچایز در سال 2017
مجلهی اینترپرنر (Entrepreneur)، نخست هزار شرکت را رتبهبندی کرد و این بخوبی نشان از رشد "فرانچایز" در دنیا دارد. معیارهای فراوانی برای این رتبهبندی در نظر گرفته شد که برخی از آنها عبارت بودند از؛
الف ـ هزینهی فرانچایز
ب ـ سرمایهگذاری کلی
ج ـ مبلغ حق امتیاز
د ـ تعداد واحدهای مشغول به فعالیت
هـ ـ نرخ رشد
و ـ تعداد فرانچایزگیرندگانی که بسته شدهاند
ز ـ مدتزمان آموزشی
ح ـ پشتیبانی بازاریابی و عملیاتی
ط ـ زیرساختهای فرانچایزدهنده
ی ـ دسترسی مالی
ک ـ دعوی قضایی
ل ـ میزان فعالیت در رسانههای اجتماعی
م ـ ادارهی سیستمی
ن ـ سابقهی فعالیت در کاروکسب
ص ـ سابقهی فعالیت در فرانچایز
مطالعهی همین فهرست اجمالی میتواند از سوی شرکتهای مادر (فرانچایزدهنده) در ایران در دستور کار قرار گیرد. بدین ترتیب، میتوانیم بگوییم که آیا واقعاً رشد صورت گرفته است یا دچار خطاهای هالهای شدیم وبرخی "جلوهنماییها" سبب شده که "احساس رشد" کنیم.
1. سون-اِلِون (7-Eleven) بزرگترین مجموعهی سوپرمارکت زنجیرهای موادغذایی در جهان با بیش از 53 هزار شعبه. کمترین میزان سرمایهگذاری اولیه: 37,550 دلار. بیشترین میزان سرمایهگذاری: 1,149,900 دلار. افزایش تعداد شعب: بیش از 3,336 در یکسال.
2. مکدونالدز (McDonald's) بزرگترین رستوران زنجیرهای جهان با بیش از 35 هزار شعبه در 119 کشور جهان. کمترین میزان سرمایهگذاری اولیه: 100,800 دلار. بیشترین میزان سرمایهگذاری: 2,214,080 دلار/ افزایش تعداد شعب: بیش از 507 عدد در یکسال.
3. دانکن دوناتس (Dunkin' Donuts) شرکت امریکایی تولیدی شیرینی و کافیشاپ با بیش از 10,479 شعبه در بیش از 38 کشور جهان/ کمترین میزان سرمایهگذاری اولیه: 228,620دلار. بیشترین میزان سرمایهگذاری: 1,691,200 دلار/ افزایش تعداد شعب: بیش از 409 عدد در یکسال.
4. دِ یوپیاِس استور(The UPS Store): بزرگترین فرانچایزدهندهی خردهفروشی، مراکز پست، چاپ و خدمات کاروکسب در جهان با بیش از 4,700 شعبه تنها در امریکا، پورتوریکو و کانادا/ کمترین میزان سرمایهگذاری اولیه: 177,955 دلار. بیشترین میزان سرمایهگذاری: 402,595 دلار/ افزایش تعداد شعب: بیش از 69 عدد در یکسال.
5. ساندویچی جیمی جونز گورمت (Jimmy John's Franchise, LLC): رستوران زنجیرهای فرانچایز با بیش از 2,500 شعب در تمامی ایالتهای امریکا/ کمترین میزان سرمایهگذاری اولیه: 329,500 دلار. بیشترین میزان سرمایهگذاری اولیه: 557,500 دلار/ افزایش تعداد شعب: بیش از 84 عدد در یکسال.
6. دایری کوئین (Dairy Queen) رستوران زنجیرهای بستنی و فستفود/ کمترین میزان سرمایهگذاری اولیه: 1,083,525 دلار. بیشترین میزان سرمایهگذاری اولیه: 1,850,425 دلار/ افزایش تعداد شعب: بیش از 44 عدد در یکسال.
7. اِیس هاردور (Ace Hardware Corporation): بزرگترین تعاونی خردهفروشی سختافزار در دنیا با بیش از 4,800 شعب در بیش از 60 کشور جهان. کمترین میزان سرمایهگذاری اولیه: 272,500 دلار. بیشترین میزان سرمایهگذاری اولیه: 1,561,500دلار/ افزایش تعداد شعب: 102 عدد در یکسال.
8. رستوران وینگاستاپ (Wingstop Restaurants, Inc.) رستوران زنجیرهای با موضوع نوستالژیک هوانوردی با تمرکز اصلی روی بال کبابی و با بیش از هزار شعبه در دنیا./ کمترین میزان سرمایهگذاری اولیه: 346,775 دلار. بیشترین میزان سرمایهگذاری اولیه: 733,249 دلار/ افزایش تعداد شعب: بیش از 107 شعبه در سال.
9. اسپورت کلیپس (Sport Clips) شرکت ارائهی خدمات مراقبت از مو برای مردان در محیطی کاملاً ورزشی/ شروع به کاردر زمینهی فرانچایز از سال 1995/ کمترین میزان سرمایهگذاری اولیه: 189,300دلار. بیشترین میزان سرمایهگذاری اولیه: 354,500 دلار/ افزایش تعداد شعب: 132 عدد در سال.
10. RE/MAX مرکز تخصصی فرانچایز در امریکا با بیش از 115 هزار نمایندگی در بیش از 100 کشور دنیا/ کمترین میزان سرمایهگذاری اولیه: 37,500 دلار. بیشترین میزان سرمایهگذاری اولیه: 225,000 دلار/ افزایش تعداد شعب: 343 شعب در یکسال.
در ادامه، به تازهترین دیدگاهها میپردازم که رشد و سودآوری فرانچایزها را تضمین میکنند و آن بهرهمندی از استراتژیهایی است که "فرانچایزها" میتوانند به آن تکیه کنند.
استراتژیهای تازه برای "فرانچایزها"
"صاحبنظران فرانچایز" دیدگاههای متعدد و متنوعی برای رشد فرانچایز دارند. ریک گراسمن (Rick Grossman) یکی از پیشتازان پرتجربهی "فرانچایز" در جهان است با کتاب پرفروشی به نام "انجیل فرانچایز".
(Franchise Bible: How to Buy a Franchise or Franchise your own Business)
گراسمن به مانند بسیاری یا تقریباً همهی صاحبنظران جهانی "فرانچایز" بر این باور است که عامل اصلی موفقیت در "سازمان فرانچایزدهنده" و "فرانچایزگیرنده"، رهبری قدرتمند است. او دیدگاه و زاویهی دیدی کاملاً متفاوت دربارهی پیادهسازی رهبری قدرتمند در شرکت مادر یا "فرانچایزدهنده" با صاحبنظران دارد.
گراسمن بهطور خلاصه، سه استراتژی مشخص را برای سازمان فرانچایزدهنده عنوان میکند که عبارتند از:
1) استراتژی سه لنز تصمیمگیری
2) استراتژی چسب فرانچایز
3) استراتژی هرم معکوس
در این سه استراتژی، گراسمن بیشترین تأکید و اهمیت را بر روی استراتژی معکوس دارد که در پی به تشریح آن میپردازیم.
1. استراتژی سه لنز تصمیمگیری فرانچایز
"سازمان فرانچایزدهنده" هرگاه بتواند کاری را انجام دهد، به این معنی نیست که باید آن کار را انجام بدهد. بدیهی است که "فرانچایزدهنده" این حق قانونی را دارد که تصمیمی بگیرد و فرانچایزدهنده نیز ملزم است از آن پیروی کند. با وجود این، همواره باید تبعات این تصمیمگیری را برای "فرانچایزگیرنده" هم در نظر بگیرد.
بهترین روش برای تصمیمگیری، بهکارگیری استراتژی سه لنز تصمیمگیری است. به این ترتیب، هر زمان شرکت مادر یا "فرانچایزدهنده" قرار باشد تصمیمی بگیرد، از لنز میانی باید این تصمیم را ارزیابی کند.
سه عامل الف ـ قانونی، ب ـ اجرایی، ج ـ سیاسی و تدابیر، همواره باید مطمح نظر شرکت مادر یا فرانچایزدهنده قرار گیرد و از لنز میانی بنگرد. فرانچایزدهنده همواره باید اطمینان حاصل کند که از "لنز میانی" به موقعیت نگاه کرده و تصمیم گرفته است.
• لنز قانونی و یا حقوقی: این لنز به هرگونه رابطهی قراردادی اشاره میکند که شرکت مادر با فرانچایزگیرندگان دارد. با وجود این، به نظر این لنز را باید وسیعتر گشود و به قوانین موجود در جامعه نیز توجه جدیتری کرد. افزون بر آن، پیشبینیهای لازم برای قوانین حقوقی نیز لحاظ شود که بر روی "فرانچایزگیرنده" در گذر زمان تأثیرگذار است.
• لنز سیاسی و تدابیر: این لنز دربارهی احساس جامعهی فرانچایزگیرندگان به رهبری فرانچایز است. سیاستها، رویهها، و آیندهنگری دربارهی کاروکسب، اصلیترین موضوعاتی است که "فرانچایزدهنده" باید راجع به آنها دغدغه داشته باشد؛ چون این موضوعات، "کاروکسب فرانچایزگیرنده" را تحتالشعاع خود قرار میدهد.
• لنز پشتیبانی و اجرایی: در این لنز به تمامی کارهای در حال اجرا بر اساس یک سیستم گسترده نگریسته میشود. گاه "فرانچایزدهنده" بهرغم تمام دقتها و ظرافتها، در برخی زمینهها، کاستیها یا نقطهضعفهای اجرایی را دستکم میگیرد؛ عاملی که تأثیر بسزایی بر روی درآمد و سود "فرانچایزگیرنده" خواهد گذاشت.
چه باید کرد؟ ناگزیریم که تصمیمات را از منظر این سه لنز و همزمان در نظر بگیریم؛ رفتاری که هم در آینده به سود "فرانچایزگیرنده" خواهد بود، و هم به برند، محبوبیت و درآمد "فرانچایزدهنده" منجر خواهد شد.
2. استراتژی چسب فرانچایز
دومین استراتژی، استراتژی چسب فرانچایز (Franchise Glue) است. این استراتژی بهمنظور حفظ رابطهی طولانیمدت با فرانچایزگیرنده پیشنهاد میشود.
در این استراتژی باید تمام اقداماتی که قرار است از سوی "فرانچایزدهنده" اجرا شود، میزان پیوند یا چسب "فرانچایزگیرنده" را به "شرکت فرانچایزدهنده"، افزایش دهد. گاه ارزیابیهای سطحی این برداشت را پدید آورده است که اقدام "الف" یا اقدام "ب" سبب شده که واقعاً این پیوند افزایش یابد، اما پس از جستجو و بازنگری جدی درمییابیم که شاید یک یا دو اقدام سودمند بوده، اما در مجموع، اقدامات سبب شده که این پیوند به سستی و رخوت گرایش یابد.
پرسش اصلی این است که چگونه میتوان این اتصال و پیوند را تحکیم و تقویت بخشید؟ پشتیبانی و آموزش مستمر، قدرت خرید، ابزارهای تکنولوژی، و نوآوری، بخشی از برنامههایی است که باعث محبوبیت برند و شرکت مادر میشود.
برای نمونه دربارهی بهرهمندی از ابزارهای تکنولوژیهای، "گیمیفیکیشن" (بازیپردازی) سهم مؤثری در پیشبرد کارها دارد. مثال جالب آن برای مکدونالد است. مکدونالد تصمیم گرفت برای کارآمدی بیشتر کارکنان صندوق، از گیمیفیکیشن استفاده کند. پس از مدت کوتاهی بیآنکه تأثیری در زیان مالی و خسارت مالی رخ دهد، کارکنان این بخش با کارآیی بیشتر در مدتزمان کمتر به کارآمدی مطلوب دست یافتند (برای اطلاعات بیشتر در این باره به دو کتاب انتشارات بازاریابی مراجعه کنید: الف ـ بازیپردازی در بازاریابی، ب ـ چرا بازیهای کاروکسب سودمند هستند).
میزبان برگزاری "برنامههای آموزشی" و "رویدادها" باشید. در عصر پرشتاب اینترنت و فضای مجازی، برگزاری وبینارها میتواند موفقیت جامعهی فرانچایزگیرنده را افزایش دهد. با وجود این، به نظر میرسد در جامعهی ما، افزون بر بهرهمندی از یادگیری الکترونیکی و بسیاری فرصتهای استثنایی مبتنی بر دنیای مجازی، حضور فیزیکی در سمینارهای آموزشی میزان ارتباط و تعامل را بین "فرانچایزگیرندگان" و "فرانچایزدهنده" افزایش دهد.
"برگزاری رویدادها" به سهم خود ارتباط "چهرهبهچهره" را افزایش میدهد و به علاوه، در دسترس بودن رهبران فرانچایز و تیم وی، این دلگرمیها را افزونتر خواهد کرد که دیواری بین این دو (فرانچایزگیرنده ـ فرانچایزدهنده) حائل و مانع نبوده و نیست.
برخی پیشنهادها در قالب "رفتارهای کلامی" است که به هنگام برگزاری رویدادها و مناسبتها باید از آن حسن استفاده کرد.
بهعنوان مثال باید از مفاهیم و ایدههایی سخن گفت که ایدههای پولسازی برای "فرانچایزگیرنده" خواهد بود. از دیگر سو تأکید شده است که از بهکار بردن جملاتی بپرهیزید که "فرانچایزگیرنده" احساس میکند، زیرسؤال است. "اخیراً برای من چکار کردهای" از جملهی همین عبارتهایی است که پیوندهای پراستحکام را فرو میریزد!
و در نهایت، به سومین و اصلیترین استراتژی بپردازیم که با عنوان استراتژی "هرم معکوس" شناخته میشود.
3. استراتژی هرم معکوس
"هرم معکوس" یک مدل رهبری خدمتگزار است که اطمینان میدهد فرانچایزگیرندگان همیشه در اولویت قرار دارند.
این استراتژی، یادآور جملهی معروف فیلیپ کاتلر، پدر بازاریابی نوین است که در کتاب "کاتلر در بازار" مینویسد: همواره بهخاطر داشته باشید که در مقابل مشتری، دو قانون داریم.
الف ـ حق با مشتری است.
ب ـ به قانون اول بازگردید.
البته اضافه کنم منظور مشتری با کیفیت و باارزشی است که ارزشخواه و ارزشافزا است و به رابطهی برد جامع و طرفین توجه دارد و البته مسئولیتپذیر و مسئولیتخواه است. متعهد و تعهدخواه است. در مدل گراسمن، "فرانچایزدهنده"، باور دارد که حق با مشتری یعنی "فرانچایزگیرنده" است و اگر نتوانست آن را رعایت کند، قانون دوم را باید اجرا کند، یعنی به قانون اول بازگردد. به گفتهی گراسمن، استراتژی هرم برعکس، تعیینکنندهی همهچیز است. این استراتژی باعث میشود که شرکت مادر در مسیر درست خود گام بردارد و تمرکز خود را بر فرانچایزگیرندگان حفظ کند.
گراسمن برای تشریح دیدگاه خود، نخست از مدلهای کاروکسب سنتی میگوید که رهبری در بالای هرم قرار دارد و بر اعضای تیم نظارت میکند. در قسمت پایین هرم، کارکنان قرار دارند و در نهایت، به مشتریان میرسیم.
کافی است این هرم را وارونه کنیم تا به استراتژی هرم معکوس برسیم که کارکنان و مشتریان اولویت دارند، اعضای تیم در مرحلهی بعدی اولویت هستند، و در نهایت، به رهبری کاروکسب (فرانچایزدهنده) میرسیم.
کامیابی شرکت مادر یا فرانچایزدهنده زمانی است که "رهبری فرانچایز" با تمام قوای وجودی یعنی عقل و جان، این ساختار جدید را بپذیرد، به آن ایمان ورزد، و به تمامی اعضا و کارکنان خود در سازمان یادآوری کند. یکی از نتایج هیجانانگیز در سیستم هرم معکوس این است که وقتی شرکت مادر (فرانچایزدهنده) ارزش و احترام زیادی برای "فرانچایزگیرندگان" قائل است، سودآوری بیشتری خواهد داشت.
با وجود این، رهبران فرانچایز با چالشهایی برای پیادهسازی این ساختار جدید روبهرویند.
• چالش: کارفرمایان سنتی، و همچنین شرکتهای مادر (فرانچایزدهنده) بر پایهی تجارب پیشین، تمایل دارند که مدیریت فرانچایزگیرندگان را برعهده بگیرند. افزون بر آن، این باور را دارند که فرانچایزگیرندگان به مثابه کارمندان و کارکنان آنها هستند. همین نگرش در بیشتر موارد خود سببساز بروز مشکلاتی خواهد شد که بر رابطهی "فرانچایزگیرندگان" و "فرانچایزدهندگان" آسیب جدی وارد میکند.
اکنون رهبران کنونی فرانچایز به فراست دریافتهاند که مدل سنتی جوابگو نیست و "فرانچایزگیرندگان"، کارمندان آنها نیستند. این وظیفهی فرانچایزدهنده است که برای فرانچایزگیرنده، ارزش و احترام بیشتری قائل شود؛ چرا که فرانچایزگیرنده، پولی را که با هزار زحمت به دست آورده، قرار است در شرکت فرانچایزدهنده سرمایهگذاری کند. از اینروست که مبلغی را بهعنوان حق امتیاز میپردازد.
تا اینجا، تغییر نگرش برای "فرانچایزدهنده" است که متعاقب آن باید، این نگرش به صورت عملیاتی، برنامهریزی و اجرا شود (تا فرانچایزگیرنده این "احساس ارزشمندی" را هم در عمل یعنی کسب درآمد و سود، و هم در رفتار و سلوک فرانچایزدهنده، درک کند).
پیادهسازی و اجرایی کردن استراتژی "هرم معکوس" مستلزم اقداماتی است که "فرانچایزدهنده" باید آن را انجام دهد.
• اجرای استراتژی هرم معکوس: اصلیترین پیشنهادهایی که برای اجرای استراتژی معکوس برشمردهاند عبارتند از:
الف ـ آموزش: این استراتژی را به مدیران و تیمهای پشتیبانی معرفی کنید. به آنها فرصت پرسش و پاسخ بدهید. رهبران فکور و صاحب تجربه میدانند که تغییر وضعیت از ساختار سنتی به ساختار جدید با مقاومتهایی روبهرو خواهد شد. تردید نکنید که این تغییر پارادایم را برخی از مدیران و تیمهای پشتیبانی نمیتوانند بپذیرند.
ب ـ تقویت کردن: در طول ملاقاتهای حضوری، برگزاری جلسات آموزشی و کنفرانسها بر این روند تأکید ورزید. شما و تیم کاری یعنی مدیران و تیم پشتیبانی باید به این استراتژی باور داشته باشید، متعهد به اجرای آن باشید و تحت هیچ شرایطی آن را تغییر ندهید.
ج ـ لزوم همکاری و تعهد تمامی نیروهای سازمان: تمام اعضای تیم اجرایی، آموزشی و پشتیبانی باید متعهد به اجرای هرم برعکس باشند و بر اساس آن کار کنند. شاید ناگزیر باشید که اعضای تیم را با نفرات دیگری جایگزین کنید که همانند شما و از صمیم دل و جان، "فرانچایزگیرنده" را بر صدر مینشانند!
د ـ رهبری: وقتی سازمان شکست میخورد، دلیل اصلی آن را در رهبری سازمان کاروکسب جستجو کنید. این جمله را میتوان در کاروکسب فرانچایز نیز تعمیم داد. همچنانکه دلیل اصلی عدم موفقیت بیشتر فرانچایزها را در رهبری ضعیف دانستهاند.
از دیرباز شنیدهایم که یک مدل کاروکسب خوب با یک رهبری خیلی خوب، موفق میشود و به نتیجه میرسد. و یک مدل کاروکسب عالی با رهبری ضعیف، محکوم به شکست است.
ضرباهنگ کلام تند و تلخ گراسمن، مؤلف ارزشمند و پرتجربهی فرانچایز در کتاب معروفش "انجیل فرانچایز" خواندنی است آنجا که مینویسد: اگر خودتان رهبر خوبی برای سازمان فرانچایز نیستید، اشکالی ندارد. میتوانید از این سمت کنارهگیری کنید و فردی را که در زمینهی رهبری این کاروکسب تخصص دارد، به شایستگیهایش احترام بگذارید و به استخدام درآورید. اگر بدانید که فرد دیگری در سازمان شما، میتواند فرانچایز را بهتر از شما اداره کند، نشانهی بینش شما است.
در پایان، ترجیح میدهم از فرانچایزهایی نام ببرم که بر اساس پیشبینیهای کارشناسان در سال 2018، با اقبال بیشتری روبهرو خواهند شد و درآمد بیشتری نصیبشان میشود.
بهترین صنایع برای فرانچایز در سال 2018
مجلهی اینترپرنر (Entrepreneur) طبقهبندی خاصی را برای سال 2018 بر پایهی پیشبینی کارشناسان منتشر کرده است که در سال 2018 رونق بیشتری خواهد داشت.
1. غذاهای آسیایی
2. خدمات زیبایی
3. توسعهی برنامههای مربوط به کودکان
4. تفریح و سرگرمی
5. خدمات تناسب اندام
6. دسرهای یخی
7. خدمات سلامت
8. خدمات مهار آفت کشاورزی
9. حیوانات خانگی
10. خدمات مربوط به کارمندان و استخدام آنها
با این توضیحات، بجاست اثر حاضر را ستود که در ایران کتاب نخست است در حوزهی فرانچایز. به نظرم تاکنون کتاب مستقلی اعم از ترجمه و یا تألیف در ایران نداشتهایم. دستکم من تاکنون ندیدهام. بدین رو انتشار این کتاب را باید به فال نیک گرفت و آن را با ولع خواند.
صاحب این اثر قابل تحسین است که با جسارت درخور و در غیاب هیچ منبع تألیفی یا ترجمهای در قالب کتاب، شور کنجکاوی و پرسشگری را در میان کارآفرینان و صاحبنظران پدید آورده است. همچنین بخش پایانی کتاب، کار را برای فرانچایزگیرندگان در ایران تسهیل میکند و آن نمونهی قراردادهاست که به پیوست میخوانید.
در پايان شایسته است از آقايان احمد آخوندي، مدير توانا و داناي انتشارات بازاريابي، و محسن جاويدمؤيد، سردبير پرتلاش "دوماهنامهي توسعه مهندسي بازار"، بابت ويراستاري و تمام مراحل چاپ و نشر كتاب سپاسگزاري ميكنم.
تقاضا میکنم توصیهها و نظرات خود را برای در نظر گرفتن جهت چاپهای بعدی کتاب از طریق زیر به ما برسانید:
* سایت شخصی پرویز درگی: www.Dargi.ir
* نشانی اینترنتی: Info@TMBA.ir
* سایت انتشارات بازاریابی: www.Marketingpublisher.ir
* نشانی اینترنتی: Info@marketingpublisher.ir
* نشانی انتشارات بازاریابی: تهران، خیابان آزادی، (شرق به غرب)، بعد از خوش شمالی، کوچه نمایندگی، پلاک 1 واحد 10
* با شمارهی تلفکس: 66431461(021)
* با شماره تلفنهای: 66431637(021) و 66434055(021)
* با شماره تلفن همراه شخصیام: 1994281-0912
گر بخواهید در این یکدم عمر نیک جوی حقایق باشید
و به چشم همه نیکان جهان بس برازنده و لایق باشید
هدفی ناب بیابید و در راه وصال عالم عامل عاشق باشید
سبز باشید
پرویز درگی